Tıp Dünyasında Kanser Kanser Nedir? Kanser Çeşitleri Nelerdir? Kanser Öncesi ve Sonrası Tanı ve tedavi CA hakkında bilinmesi gerekenler Kanser Hastasının Psikolojisi Yakınlarının Psikolojisi
Kanser nedir?
Kanser anormal hücrelerin kontrol dışı çoğalması ve diğer dokulara da nüfus etmesiyle oluşan hastalıklara verilen isimdir. Hastalıklara verilen isim dememizin nedeni ise kanserin bir tane değil 100’den fazla çeşidi olan bir hastalık olması. Bu nedenle kanserler başladıkları organlara ya da hücre türlerine göre isimlendirilir. Memede başlayan kansere meme kanseri denirken, midede başlayan kansere mide kanseri denir.
Kanserler kendi aralarında türlere ayrılır.
Karsinom: İç organları çevreleyen doku ve deride oluşan kansere verilen genel isimdir. Karsinomların da birden çok çeşidi vardır.
Sarkom: Kemik ve ya yumuşak dokudan kaynaklanan kanserlere verilen genel isimdir.
Lösemi: Kan hücrelerinin normalin üzerinde çoğalmasıyla kendini gösteren kanser türüdür.
Lenfoma ve Miyeloma: Bağışıklık sisteminde başlayan kansere verilen isimdir.
Merkezi sinir sistemi kanserleri: Beyin dokularında ya da omurilikte başlayan kanserlere verilen isimdir.
Vücudumuz bir çok hücre tipinden oluşmuştur. Bu hücreler vücudumuzu sağlıklı tutmak için kontrollü bir biçimde çoğalırlar. Hücreler yaşlandığında ya da zarar gördüğünde ölürler ve bu üretilmiş yeni hücrelerle değiştirilirler. Ancak bazen bu süreç yanlış işler. Bir hücrenin genetik yapısı (DNA) zarar görebilir ya da değişebilir, bu durum mutasyona neden olur ve normal hücre büyümesiyle çoğalmasına zarar verir. Bu durumda ölmesi gereken hücreler ölmez, ancak vücudun ihtiyacı olmamasına rağmen yeni hücreler üremeye devam eder. Bu hücreler tümör adı verilen bir dokuyu oluşturur.
Tüm tümörler kanserli değildir. Tümörler de iyi huylu ya da kötü huylu olabilirler.
İyi Huylu Tümörler: Kanser değildirler. Alınabilirler, çoğu zaman geri gelmezler. Vücudun diğer taraflarına yayılmazlar.
Kötü Huylu Tümörler: Kanserdirler. Bu tip tümörlerdeki hücreler yakındaki dokulara ve de vücudun diğer bölgelerine yayılabilirler. Kanserin vücudun bir bölümünden diğer bölümlerine yayılmasına metastaz adı verilir.
Tanı
Kanser ihtimali olabilecek semptomlar gösteriyorsanız ya da tarama testinizin sonucu böyle bir ihtimali işaret ediyorsa doktorunuz sizi bir takım tetkikleri yaptırmak üzerine yönlendirecektir.
Laboratuvar Testleri
Kan, idrar gibi sıvılar doktorların tanı koymasına yardımcı olurlar. Bu testler bir organın işlevini ne ölçüde yerine getirdiğini gösterebilirler. Ayrıca bazı maddelerin yüksek ölçüdeki varlığı kanser belirtisi olabilir. Bu maddeler tümör markerları olarak tanımlanır. Ancak, normal dışı laboratuvar sonuçları kesinlikle kanser olunduğunu göstermez. Doktorlar kanser teşhisi koyarken tek başına laboratuvar testlerine güvenmezler.
Görüntüleme Teknikleri
Görüntüleme teknikleri vücudunuzun resimlerini çekerek kanserli tümör olup olmadığını tararlar.
Röntgen: Organları ve kemikleri taramanın en yaygın yoludur.
Bilgisayarlı Tomografi (BT ya da CT): Bilgisayara bağlı bir röntgen cihazı vücudunuzdaki organların detaylı resimlerini çeker. Resimlerin daha kolay yorumlanabilmesi için bir kontrast maddesi de kullanmanız istenebilir.
Ultrason: Ultrason cihazı insan kulağının duyamayacağı ses dalgaları gönderir. Ses dalgaları vücudunuzdaki dokuları eko yapacak şekilde titretir. Ekolarla oluşturulan resime sonogram adı verilir.
MR: Bilgisayara bağlı güçlü bir mıknatıs vücudunuzdaki bölgelerin detaylı resimlerini verir. Doktorunuz bu resimleri bilgisayardan görüntüleyebilir, ardından size basılmışı verilebilir.
PET Taraması: Düşük ölçekli radyoaktif materyal enjeksiyonu ardından bir makine vücudunuzdaki kimyasal aktivitesini gösteren resimler çekecektir. Kanser hücreleri aşırı aktivite olarak gözükebilirler.
Kanser Tedavisi
Kanser tedavisi kanser tipine ve evresine göre planlanmaktadır. Hastanın yaşı ve genel sağlık durumu da değerlendirilmeye alınmaktadır. Tedavinin amacı genellikle kanseri iyileştirmektir. Ancak hastalığı kontrol altına almak ya da semptomları azaltmak da tedavi amaçlanabilir.
Tedavi metodları cerrahi, ışın tedavisi, ya da kemoterapi olmaktadır. Bazen biyolojik ya da hormon tedavisi de görülebilir. Kök hücre transferi yöntemi de kullanılmaktadır.
Bölgesel tedavi: Vücudun bir bölgesindeki kanserli hücreleri yok eder. Örneğin kanserli dokunun alındığı cerrahi müdahale bölgesel terapidir. Tümörü küçültmek için uygulanan radyoterapi de bölgesel terapi biçimidir.
Sistematik tedavi: Vücudun her bölgesinde olabilecek kanserli hücreleri yok etmek için kullanılan ilaç veya maddelere verilen isimdir. Kemoterapi, hormon tedavisi, biyolojik tedavi sistematik tedavi çeşitleridir.
Kanser sağlıklı hücreleri ve dokulara da zarar verdiğinden yan etkileri olabilir. Yan etkiler genelde tedavinin şiddetine ve de tipine göre şekillenir. Yan etkiler her kişide aynı şekilde ortaya çıkmayacağı gibi bir seanstan öbür seansa değişebilirler.
Kanser Hastasının Psikolojisi
Kanser hastasının psikolojisi hastalığın evresine, tedaviye ve de kişiden kişiye göre değişmektedir. Ancak genel hatlarıyla ilk teşhis konduktan sonraki psikoloji, tedavi süresinceki psikoloji, tedavi sonrası psikolojisi olarak ayırabiliriz.
Kanser Olduğunuzu Öğrendiğinizde
Kanser teşhisini duymak insanda şok etkisi yaratabilir. Doktorun dediklerine inanmakta güçlük çekebilirsiniz. Bir çok insan için teşhisten sonraki haftalar çok zor geçecektir. Evdeyken yeme içmede, uykuya dalmakta hatta düşünmekte bile sıkıntı çekebilirsiniz.
Kanser teşhisini öğrendiğinizden sonraki süreçte duygu durumunuz sıkça değişebilir. Kızgın, korkmuş, endişeli hissedebilirsiniz. Kanser olduğunuzu inkar etme eğilimi gösterebilirsiniz. Her şey sizin kontrolünüzden çıkmış gibi hissedebilirsiniz. Üzgün, yalnız ya da suçlu hissedebilirsiniz. Ya da geleceğe dair umut hissedebilirsiniz.
Bu duygu değişimlerinin normal olduğunu ve her gün kanser teşhisi konulan binlerce insanın da benzer süreçlerden geçtiğini unutmamanız gerekiyor.
Tedavi Süresinceki Psikoloji
Bu süreçte hasta kanser olduğunu kabullenmiştir. Işın tedavisi ve kemoterapi gibi yaygın kullanılan kanser tedavileri sıkça yan etkiler yarattığından kişi normale göre daha yorgun, halsiz olabilir. Ancak bu döneme genelde eşlik eden umut duygusudur. Çünkü hasta sürecin ilerlediğini bilir. Başıma ne gelecek korkusu yerini ilerleyen tedavi sürecine bırakır. Hastalara tedavileri elverdiği ölçüde gündelik yaşantılarını, işlerini aksatmamaları önerilir. Kendilerini yormayacak biçimde basit egzersizler yapabilirler.
Kanser Tedavisi Bittikten Sonraki Psikoloji
İlk evrelerde teşhis edilen kanserler tedavi edilebilir. Kanserli hücreler tamamen temizlenebilir. Eğer tedaviniz sona erdiyse muhtemelen vücudunuzda artık kanserli hücre yok demektir. Ancak bu döneme ya kanser geri gelirse korkusu eşlik eder. Kanserin geri gelme ihtimali her zaman vardır. Kişinin gündelik hayatına, işine geri dönerek mümkün mertebe bu fikirden uzaklaşması ve de rutin kontrollerini aksatmaması önerilir.
Kanser Hastası Yakınlarının Psikolojisi
Kanser hastanın olduğu kadar hasta yakınlarının da hayatlarını değiştirir. Genç ya da yaşlı olmanıza bakmaksızın hastanın hayatındaki rolünüz yeniden şekillenir. Bağlarınız eskiye göre güçlenip, daha önce deneyimlemediğiniz bir biçime evrilecektir.
Hasta yakınınıza karşı değişik duygular hissetmeniz doğaldır. Hasta gibi tedavi sürecinden geçiyormuşçasına yoğun duygular hissedebilirsiniz. Üzgün, korkmuş, kızgın, endişeli ya da suçlu hissedebilirsiniz. Tüm bu hisler normaldir. Diğer hasta yakınları da sizinle aynı süreçlerden geçiyorlar.